पलेश वककील नले यह भश्री बयमान मदयमा मक ववशमावलश्री तमासलकमा कले अनकसमार, मवक्रिम ससवह कमालकमा ससवह ककी तकलनमा मम रमाजमा महमा कले मनकर और असधक मनकर थले। इन बयमानयों कले मदलेनजर, मनमवरवमाद सस्थमत यह उत्पन्न हहई मक मवक्रिम ससवह कमा रमाज सवपसतययों पर कनोई...
▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇ कक ममारश्री एवव अन्य बनमाम
ठमाकक र मशव सरन ससवह एवव अन्य, 9 जकलमाई, 1996;
[न्यमायममूमतर एम०एम० पवकछश्री एवव ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇ ▇▇▇▇▇ वश्री० ▇▇▇▇▇▇],
ससमवल प्रमक्रियमा सवमहतमा-1908, धमारमा-11 प्रमाड्गन्यमाय-ससदमान्त-प्रयनोज्यतमा
पमारमारपनलेर रमाज कले नमाम सले ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ वमालश्री एक स सत, एक समय मम रमाजमा एस० कले स्वमाममत्व मम थश्री, जनो
सवपसत एक अप्रभमावश्री सवपसत कले रूप ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇। वह ववशमानगत-वशमानव क्रिम कले मनयम दमारमा शमाससत हनोतश्री
थश्री। रमाजमा कले पमावच बलेरले थले। आरएस, ▇▇▇▇, एमएस, एएस और रमास। रमाजमा एस ककी ममृत्यक कले बमाद सवपसत सबसले बडले बलेरले, ▇▇▇▇ ▇▇▇ पमास चलश्री गई और मफिर पश्रीमढ़िययों तक रमाजमा ▇▇▇▇ ▇▇▇ पमास चलश्री गई। 1925 मम रमाजमा ▇▇▇▇ ककी ममृत्यक हनो गई, वले अपनले पश्रीछले ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇, ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇ ▇▇▇▇ ककी एक ससौतलेलश्री ▇▇▇▇▇▇ और एक दतक नमाबमासलग पकत, रमाजमा एम कनो छनोड गए। रमाजमा एम कनो पमारमारपनलेर रमाज कमा उतरमासधकमारश्री ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇। उसककी हत्यमा तब कर दश्री गई जब वह अमववमामहत थमा और नमाबमासलग थमा। रमाजमा एम कले मनधन पर, पमारमारपनलेर रमाज सवपसत कले उतरमासधकमार कले बमारले मम मववमाद उत्पन्न हहए। कमनष्ठ शमाखमा कले एक ▇▇▇▇ नले यह दमावमा करतले हहए घनोषणमा कले सलए मककदममा दमायर मकयमा मक रमाज ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम दमारमा शमाससत थमा, और चवमूमक वह रमाजमा एम कले पररवमार ककी वररष्ठ शमाखमा कमा सबसले वररष्ठ पकरुष सदस्य थमा, इससलए वह इसकले उतरमासधकमार कमा हकदमार थमा। ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ ▇▇ सवपसत असधकमारहश्रीन नहहीं हहै और इससलए ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम कले अधश्रीन नहहीं हहै, उन्हयोंनले दमावमा मकयमा मक उतरमासधकमार कले ममामलले मम पमूरश्री सवपसत महवदमू कमानमून दमारमा शमाससत थश्री।
कमनष्ठ शमाखमा कले वश्रीएस नले रमाजमा एम ककी सवपसत कले सलए महवदमू कमानमून कले तहत मनकरतम और मनकरतम
उतरमासधकमारश्री ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇, न मक एस। वररष्ठ शमाखमा कले कले एस नले इस आधमार पर मककदममा लडमा मक ▇▇▇▇ ▇▇▇ समाथ-समाथ बश्रीएस ▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇। कमनष्ठ शमाखमा ▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ कमा हकदमार नहहीं थश्री और चमूमाँमक वह वररष्ठ
शमाखमा मम थमा और सवपसत मवरमासत ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇, ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ कले मनयम दमारमा शमाससत थश्री, इससलए वह दसरयों ककी
त
ह,ह
नमा मम प्रमाथममकतमा मम सफिल हनोनले कमा हकदमार थमा।
रट मायल कनोरर नले ममानमा मक समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇ उमल्लिसखत सवपसतयमाव अयनोग्य पमारमारपनलेर रमाज कमा गठन करतश्री जनो ववशमानक्रिम कले मनयम दमारमा शमाससत ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇ और ▇▇▇ एस, प्रमतवमादश्री, न मक ▇▇▇▇, ▇▇▇▇▇▇▇▇, ▇▇▇▇▇▇▇ ककी वररष्ठ
शमाखमा कमा सबसले वररष्ठ सदस्य थमा और इससलए कले एस रमाज सपसतययों पर उतरमासधकमार कमा हकदमार थमा, वह जनो
▇▇▇▇▇▇▇▇ (बश्री) ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇ और ▇▇▇▇▇, ▇▇▇▇ ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇ नहहीं थमा और इस प्रकमार उतरमासधकमार कले ममामलयों ▇▇ ▇▇▇▇
▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ शमासन कले सलए ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇ और ▇▇▇▇▇▇ ▇▇ ▇▇▇ दतक ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ ▇▇▇ हस्तमावतररत ▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇
थमा। ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ ककी इन समलेमकत अपश्रीलयों कले लवमबत रहनले कले दसौरमान ममृत्यक हनो गई और इससलए उनकले दमारमा दमायर अपश्रील मनरस्त कर दश्री गई। अन्य दनो अपश्रीलम, अथमारतत् कमनष्ठ शमाखमा कले एसपश्रीएस और वररष्ठ शमाखमा कले कले एस कनो उनककी यनोग्यतमा कले आधमार पर खमाररज कर दश्री गई।
उच्च न्यमायमालय नले ममानमा मक चमूवमक वसश्रीयत कले दमारमा रमाजमा एच नले अपनश्री परश्री सवपसत अपनले दतक पकत रमाजमा
▇▇ ▇▇▇ उपहमार मम दले ▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇, इस तथ्य सले, पवरवतर्ती रमाज सवपसतययों नले अपनमा चररत खनो मदयमा, क्ययोंमक अप्रभमावश्री
सवपसत रमाजमा ककी स्व-असजरत सवपसत बन गई। एम और यह महवदमू कमानन कले तहत उनककी दतक दमादश्री, ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ ▇▇▇
दले मदयमा गयमा और एसपश्रीएस कमा मककदममा खमाररज कर मदयमा गयमा और कले एस दमारमा रट मायल कनोरर मम समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ कले आधमार पर उनकले उतरमासधकमारश्री कमा लमाभ प्रमाप्त हहआ। ववशमानक्रिम कमा मनयम नष्ट ▇▇▇ ▇▇▇▇। उच्च न्यमायमालय कले फिहै सलले कले सखलमाफि एसपश्रीएस और कले एस दमारमा मप्रवश्री कमाउवससल मम दमायर ▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇ आव मशक रूप सले अनकममत दश्री गई थश्री। मप्रवश्री कमाउवससल नले सवपसतययों कले चररत कनो बदलनले मम रमाजमा एच ककी वसश्रीयत कले प्रभमाव कले सवबवध मम उच्च न्यमायमालय कले मनष्कषर कनो उलर मदयमा, यह ममानतले हहए मक समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ अप्रभमावश्री रमाज कमा गठन करतश्री रहहीं, ▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ और ▇▇▇▇▇ ▇▇ सवपसतयमाव जमारश्री रहहीं। उतरमासधकमार कले महवदमू कमानमून दमारमा शमाससत, रमाजमा एम ककी स्व-असजरत सवपसत कले रूप मम रखश्री जमाएगश्री। आगले कहमा मक कले एस पररवमार ककी वररष्ठ शमाखमा कमा सबसले वररष्ठ पकरुष सदस्य थमा और पमारमारपनलेर रमाज कले उतरमासधकमारश्री हनोनले कमा हकदमार थमा और एसपश्रीएस (▇▇▇▇, उसकमा पमूवरवतर्ती हनोनले कले नमातले) कमनष्ठ पररवमार कले शमाखमा ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ कले कमारण रमाज सवपसतययों कमा हकदमार नहहीं थमा।
वश्रीएस नले घनोषणमा कले सलए एक मकदममा दमायर मकयमा, सजसले ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇ और ▇▇▇▇▇ और ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇ ▇▇▇▇ कले आइरम
5 सले 7 मम उमल्लिसखत सवपसतययों कले सवबवध मम आव मशक रूप सले मडक्रिकी मकयमा गयमा थमा और समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇ उमल्लिसखत सवपसतययों कले समाथ-समाथ सवबवसधत सवपसतययों कले सवबवध मम खमाररज कर मदयमा गयमा थमा। समूचश्री ई मम शलेष आइरम। वश्रीएस और कले एस नले पहलश्री अपश्रील दमायर ककी। उच्च न्यमायमालय नले आवमशक रूप सले फिहै सलले कले आधमार पर और आव मशक रूप सले रट मायल कनोरर कले समक्ष वककील दमारमा दश्री गई ररयमायतयों कले आधमार पर मनष्कषर मनकमालमा मक कले एस उन सवपसतययों पर ▇▇▇▇ दमावमा नहहीं कर सकतमा जनो रमाजमा एम कले हमाथयों स्व-असजरत सवपसतयमाव थहीं और इसश्री तरह वश्रीएस समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇ उमल्लिसखत सवपसतययों पर दमावमा नहहीं कर सकमा, जनो पमारमारपनलेर सवपसत कमा महस्समा थमा, सजसकमा वहैध उतरमासधकमारश्री कले एस थमा, जनो मक ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम कले तहत वररष्ठ शमाखमा मम आतमा थमा। यह अपश्रील उच्च न्यमायमालय कले इस फिहै सलले कले सखलमाफि दमायर ककी गई थश्री। मवचमारमाथर उठमायमा गयमा प्रश्न यह थमा मक क्यमा तथ्ययों और पररसस्थमतययों मम, प्रमाडत् गन्यमाय कले समाममान्य ससदमावत लमागमू हयोंगले।
इस न्यमायमालय नले अपश्रील कनो खमाररज कर मदयमा और यह अवधमाररत मकयमा मक-
आव मशक रूप सले न्यमामयक मनणरय कले आधमार पर और आव मशक रूप सले रट मायल कनोरर कले समक्ष वककील दमारमा दश्री गई ररयमायतयों कले आधमार पर, उच्च न्यमायमालय नले सहश्री मनष्कषर मनकमालमा मक सवबवसधत पक्षयों कनो अपनले स्थमानयों पर बनले रहनमा हहै। यह ममानतले हहए मक कले एस उन सवपसतययों पर ▇▇▇▇ दमावमा नहहीं कर सकतमा हहै, जनो रमाजमा एम कले हमाथयों मम स्व- असजरत सवपसतयमाव थहीं और इसश्री तरह वश्रीएस समूचश्री ए और ▇▇▇▇▇ ▇▇ उमल्लिसखत सवपसतययों पर दमावमा नहहीं कर सकतले थले, जनो मक पमारमारपनलेर आस्थमान कमा महस्समा थमा, सजसकमा वहैध उतरमासधकमारश्री कले एस थमा, जनो मनयम कले अनकसमार वररष्ठ शमाखमा मम आतमा थमा। ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇, कले एस ककी इस दलश्रील पर मक उन्हयोंनले एक महवदमू अमवभमासजत पररवमार यमा रमाजमा
एम कले समाथ सहदमामयककी कमा गठन मकयमा हहै, इस न्यमायमालय कले समक्ष गवभश्रीरतमा सले चनसौतश्री नहहीं दश्री गई। इसक
अलमावमा ऐसश्री यमामचकमा कले समथरन मम ▇▇▇▇ आधमार ▇▇▇ ▇▇▇▇ सबमूत नहहीं थमा। उच्च न्यमायमालय अच्छले और पयमारप्त कमारणयों सले महवदमू अमवभमासजत पररवमार कमा सदस्य ▇▇▇▇▇▇ कले समाथ-समाथ रमाजमा एम कले समाथ सहदमामयकतमा बनमानले ककी
उनककी ▇▇▇▇▇▇▇ पर कले एस कले सखलमाफि गयमा थमा, क्ययोंमक वह कई मडगश्री मम उनसले दरमू अन्य पहलकओव पर उच्च न्यमायमालय दमारमा दजर मकए गए मनष्कषर अप्रमाप्य ह।ह
ससमवल अपश्रीलश्रीय क्षलेतमासधकमार 1975 ककी ससमवल अपश्रील सवख्यमा-1114
थले। इस पहलमू कले समाथ-समाथ
सले।
1957 कले एफि. ए. सवख्यमा-12 मम इलमाहमाबमाद उच्च न्यमायमालय कले मनणरय और आदलेश मदनमावक 9.9.71
अपश्रीलकतमारओव ककी ओर सले ई.सश्री. ▇▇▇▇▇▇ और ▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇। आर. कले . ▇▇▇▇ न्यमायमाममूमतर, उतरदमातमाओव ककी ओर सले
न्यमायमालय कमा मनणरय न्यमायममूमतर पवकछश्री दमारमा सकनमायमा गयमा।
क्यमा तथ्ययों और पररसस्थमतययों मम, प्रमाडत् गन्यमाय कले समाममान्य ससदमावत लमागमू हयोंगले, यह एकममात प्रश्न हहै, जनो
लवबले समय सले चलश्री आ रहश्री इस मककदमलेबमाजश्री मम उतर तलमाश रहमा हहै, उम्मश्रीद हहै मक यह अपनले अवमतमतमा तक पहहवच जमाएगमा।
उतर प्रदलेश रमाज्य कले इरमावमा सजलले मम पमारमारपनलेर रमाज कले नमाम सले ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ वमालश्री एक सपसत मसौजमूद हहै।
यह एक प्रमाचश्रीन रमाज ममानमा जमातमा हहै। एक समय इसकमा स्वमाममत्व रमाजमा समावभर ससवह कले पमास थमा। उक्त रमाजमा कले पमावच बलेरले थले, अथमारतत् रमाजमा नमारमायण ससवह, महवदमू ससवह, ▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇, ▇▇▇▇ ▇▇▇▇ और ▇▇▇ ▇▇▇▇। यह सवपसत एक अप्रभमावश्री
सवपसत कले रूप ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇, ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ ▇ ववशमानक्रिम कले मनयम दमारमा शमाससत ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇। मनमवरवमाद रूप सले, ऐसले
मनयम कले आदलेश कले कमारण, रमाजमा समावभर ससवह ककी ममृत्यक कले बमाद सवपसत सबसले बडले बलेरले, रमाजमा नमारमायण ससवह कले पमास चलश्री गई और मफिर पश्रीमढ़िययों तक रमाजमा हहकक म तलेज प्रतमाप ससवह (सवक्षलेप मम रमाजमा हहकक म कले रूप मम जमानमा जमातमा हहै) तक चलश्री आई।
17 मई, 1925 ▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ हहकक म ककी ममृत्यक हनो गई, वले अपनले पश्रीछले ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ ममाधनो कमाँक वर (बमाद मम ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ कहलमायहीं) नमाम ककी एक ममामाँ, ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ नमारमायण कमाँक वर (▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇) ▇▇▇▇ ▇▇▇ एक ससौतलेलश्री ▇▇▇▇▇▇ और एक दतक नमाबमासलग पकत रमाजमा ▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇▇ प्रतमाप ससवह (सवक्षलेप मम रमाजमा ▇▇▇▇) कनो छनोडकर हम दनो शमाखमाओव कनो छनोडकर, ▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇ शमाखमाओव सले सम्बन्ध नहहीं रखतले हह, सजनकमा प्रमतमनसधत्व रमाजमा सवभर ससवह कले शलेष चमार पकतयों दमारमा मकयमा गयमा, सजन्हम सवदभर एवव सकमवधमा ककी दृमष्ट सले एवव आयक कमारक कले कमारण वररष्ठ शमाखमा और कमनष्ठ शमाखमा कहमा जमाएगमा। वररष्ठ शमाखमा मम एक ममाधनो ससवह थले, सजनकले प्रमाकमृ मतक पकत रमाजमा ▇▇▇▇ ▇▇▇, रमाजमा हहकक म
▇▇▇ ▇▇▇▇ दले मदयमा गयमा थमा। ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇ मम एक कमालकमा ससवह ▇▇▇▇▇ ▇▇▇, जनो ममाधनो ससवह कले भमाई थले। वह पर
▇▇ मक
दमले म
मकख्य प्रमतयनोगश्री रहले हह। उनकले वतरममान मकदमले कले लवमबत रहनले कले दसौरमान उनककी ममृत्यक हनो गई, सजसकले कमारण,
वतरममान अपश्रीलकतमार, उनकले उतरमासधकमारश्री और कमानमूनश्री प्रमतमनसध, कले रूप ▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇▇▇ हहै। कमनष्ठ शमाखमा मम एक अन्य प्रमतयनोगश्री मशवरखन ससवह थले। उनककी ममृत्यक हनो गई और उनकले बलेरले श्यमाम प्रतमाप ससवह नले मवरनोध जमारश्री रखमा। उस शमाखमा मम एक मवक्रिम ससवह ▇▇▇▇▇ ▇▇▇, ▇▇▇▇▇▇ प्रमतस्थमामपत मवरनोधश्री ▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇▇▇▇▇ ससवह सले एक मडगश्री असधक ▇▇▇▇▇▇▇ ▇▇▇।
17 मई, 1925 कनो रमाजमा हहकक म कले मनधन पर रमाजमा महमा कनो पमारमारपनलेर रमाज कमा उतरमासधकमारश्री बनमायमा गयमा। 14 मदसवबर, 1926 कनो कनोरर ऑफि वमाड्सर नले नमाबमासलग रमाजमा महमा ककी ओर सले सवपसत कमा प्रबवधन अपनले हमाथ मम लले सलयमा। 18 फिरवरश्री, 1931 कनो रमाजमा महमा ककी उनकले सगले मपतमा ममाधनो ससवह नले हत्यमा कर दश्री। रमाजमा महमा ककी हत्यमा अमववमामहत और नमाबमासलग रहतले हहए ककी गई थश्री।
रमाजमा महमा कले मनधन पर, पमारमारपनलेर रमाज सवपसत कले उतरमासधकमार कले बमारले मम मववमाद उत्पन्न हहए।
कमनष्ठ शमाखमा कले शलेरमाखमान ससवह नले ससमवल कनोरर कले समक्ष घनोषणमा कले सलए 1931 मम मककदममा नवबर 19 दमायर मकयमा, सजसमम कहमा गयमा मक रमाज ववशमानक्रिम कले मनयम दमारमा शमाससत थमा और चमूवमक वह पररवमार ककी वररष्ठ शमाखमा कमा सबसले वररष्ठ पकरुष सदस्य थमा। रमाजमा हहकक म, वह इस उतरमासधकमार कले हकदमार थले। जहैसमा मक पहलले कहमा गयमा थमा, उनकले मनधन कले कमारण, उनकले बलेरले, श्यमाम प्रतमाप ससवह नले मककदममा चलमायमा। इसमम रमाजमा हहकक म ककी शमाखमा सले रमानश्री बहैसनश्री और रमानश्री रमाठसौडनश्री, कमनष्ठ शमाखमा कले मवक्रिम ससवह और वररष्ठ शमाखमा कले कमालकमा ससवह, समाथ हश्री कक छ अन्य लनोग प्रमतवमादश्री कले रूप मम शमाममल थले। मककदममा लडमा गयमा। रमानश्री बहैसनश्री नले दलश्रील दश्री मक सवपसत हस्तमावतरणश्रीय नहहीं हहै और इससलए ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम कले अधश्रीन नहहीं हहै। उन्हयोंनले दमावमा मकयमा मक उतरमासधकमार कले ममामलले मम पमूरश्री सवपसत महवदमू कमानमून दमारमा शमाससत थश्री। कमनष्ठ शमाखमा कले मवक्रिम ससवह नले भश्री इसश्री तरह दलश्रील दश्री मक
रमाज एक अयनोग्य सवपसत नहहीं थश्री और इससलए ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम सले नहहीं, बसलक महवदमू कमानन कले तहत
उतरमासधकमार दमारमा शमाससत हनोतश्री थश्री। उन्हयोंनले महवदमू कले अधश्रीन रमाजमा महमा ककी सम्पसत कले न मक शलेरमाखमान कले सबसले करश्रीबश्री और मनकरतम उतरमासधकमारश्री हनोनले कमा दमावमा पलेश मकयमा। सश्रीमनयर बमावच कले कमालकमा ससवह नले इस आधमार पर
मककदममा लडमा मक शलेरमाखमान ससवह कले समाथ-समाथ मवक्रिम ससवह भश्री जमूमनयर बमावच मम ह। सफिल हनोनले कमा हकदमार नहहीं
थमा और चमाँममू क वह वररष्ठ शमाखमा मम थमा और सवपसत अप्रभमावश्री थश्री, ववशमानगक त ववशमानक्रिम कले मनयम दमारमा शमाससत थश्री, इससलए वह दसरयों ककी अपलेक्षमा सफिल हनोनले कमा हकदमार थमा।
वमादपत मम मकदमले ककी सवपसत कनो चमार प्रकमार कमा बतमायमा गयमा हहै, सजनकमा उल्लिलेख वमादपत सले जकडश्री समूचश्री ए,
बश्री, सश्री और डश्री मम मकयमा गयमा हहै।
रमानश्री बहैसनश्री नले भश्री उसश्री न्यमायमालय कले समक्ष 1932 कमा मककदममा सवख्यमा 26 दमायर मकयमा तमामक यह
घनोषणमा ककी जमा सकले मक वह रमाजमा महमा ककी अगलश्री उतरमासधकमारश्री हहै, पमूरश्री सवपसत जमहींदमारश्री हहै, जनो महवदमू कमाननमू उतरमासधकमार कले ममामलले मम शमाससत हनोतश्री हहै। जहैसमा मक स्वमाभमामवक थमा, अन्य पक्षयों नले 1931 कले पहलले कले मक
दमारमा दमले
सवख्यमा 19 मम उनकले दमारमा ककी गई दलश्रीलयों कमा उल्लिलेख मकयमा। सजसकले अनकसमार मककदममा लडमा, इससलए दनोनयों मककदमयों
कनो एक समाथ समलेमकत मकयमा गयमा और सवयक्त रूप सले मककदममा चलमायमा गयमा।
रट मायल कनोरर नले ममानमा मक समूचश्री ए और सश्री मम उमल्लिसखत सवपसतयमाव अयनोग्य पमारमारपनलेर रमाज कमा गठन करतश्री
ह, जनो मक ववशमानगत मनयम दमारमा शमाससत हनोतश्री हह और प्रमतवमादश्री कमालकमा ससवह, न मक वमादश्री शरमाखले मान ससवह, पररवमार
ककी वररष्ठ शमाखमा कले वररष्ठ सदस्य थले और इससलए कमालकमा ससवह रमाज सपसतययों कले उतरमासधकमारश्री कले हकदमार थ।ले
दसरश्री ओर, यह ममानमा गयमा मक समूचश्री बश्री और डश्री मम उमल्लिसखत सवपसतयमाव रमाज कमा महस्समा नहहीं थहीं और इस प्रकमार
उतरमासधकमार कले ममामलयों मम महवदमू कमानन दमारमा शमासन कले सलए अमतसववलेदनशश्रील थ।ले रट मायल कनोरर कले अनकसमार, यले रमाजमा
महमा ककी दतक दमादश्री रमानश्री बहैसनश्री कनो हस्तमावतररत हहए। इन मनष्कषरव पर कमनष्ठ शमाखमा कले शलेरमाखमान ससवह कमा मककदममा खमाररज कर मदयमा गयमा, जबमक रमानश्री बहैसनश्री दमारमा दमायर मककदमले कनो समूचश्री बश्री और डश्री मम सवपसतययों कले सवबवध मम मडक्रिकी कर मदयमा गयमा।
रट मायल कनोरर कले फिहै सलले सले व्यसथत हनोकर दनोनयों सवबवसधत वमामदययों नले इलमाहमाबमाद उच्च न्यमायमालय मम अपश्रील दमायर ककी। 1933 ककी अपश्रील सवख्यमा 109 मम, रमानश्री बहैसनश्री अपश्रीलकतमार थश्री और 1933 ककी अपश्रील सवख्यमा 82 मम श्यमाम प्रतमाप ससवह अपश्रीलकतमार थले। कमालकमा ससवह नले भश्री 1933 ककी अपश्रील सवख्यमा 381 दमायर ककीष इस मनष्कषर कले
सखलमाफि व्यसथत हनोकर मक समूचश्री बश्री और डश्री मम सवपसतयमाव अप्रभमावश्री सवपसत कमा महस्समा नहहीं थहीं, उनकले मक आव मशक मडक्रिकी पर, वले सवपसतयमाव रमानश्री बलेसनश्री कले पक्ष मम जमा रहश्री थहीं।
दमम ककी
इन समलेमकत अपश्रीलयों कले लवमबत रहनले कले दसौरमान, 12 जमून, 1938 कनो रमानश्री बहैसनश्री ककी ममृत्यक हनो गई। रमानश्री रमाठनोडनश्री (ममृतक रमानश्री ककी सह-मवधवमा) नले 1933 ककी पहलश्री अपश्रील सवख्यमा 109 मम प्रमतस्थमापन कले सलए आवलेदन मकयमा थमा। उनकले आवलेदन कनो इस मनष्कषर पर खमाररज कर मदयमा गयमा थमा मक वह कमानमूनश्री तसौर पर ममृतक ककी सवपसत कमा प्रमतमनसधत्व नहहीं कर सकतश्री थहीं। हमालमावमक, यह दलेखमा गयमा मक कमनष्ठ शमाखमा कले मवक्रिम ससवह एक असधममान्य
उतरमासधकमारश्री हनो सकतले हह, क्ययोंमक ववशमावलश्री तमासलकमा कले अनकसमार, वह समाममान्य पवरज, रमाजमा समावभर ससवह और
इससलए रमानश्री बहैसनश्री कले सबसले करश्रीब थले। चमूवमक मवक्रिम ससवह नले, भलले हश्री समलेमकत अपश्रीलयों मम एक पक्ष थले, रमानश्री बहैसनश्री कले स्थमान पर अपनमा नमाम बदलनले यमा स्थमानमावतररत करनले कले सलए कनोई आवलेदन नहहीं मकयमा थमा, रमानश्री बहैसनश्री दमारमा दमायर अपश्रील 1 नववबर, 1939 कनो खमाररज कर दश्री गई थश्री और उसश्री मदन उच्च न्यमायमालय नले अन्य दनो अपश्रीलयों, अथमारतत् कमनष्ठ शमाखमा कले श्यमाम प्रतमाप ससवह और वररष्ठ शमाखमा कले कमालकमा ससवह ककी उनककी यनोग्यतमा कले आधमार पर खमाररज कर मदयमा।
उच्च न्यमायमालय नले ममानमा मक चमूवमक 16 मई, 1925 ककी वसश्रीयत कले अनकसमार, रमाजमा हहकक म नले अपनश्री पमूरश्री
सवपसत अपनले दतक पत
, रमाजमा महमा कनो उपहमार मम दले दश्री थश्री। इस तथ्य सले, तत्कमालश्रीन रमाज सप
सतययों नले अप्रभमावश्री
सवपसत कले रूप मम अपनमा चररत खनो मदयमा और स्वयवभमू बन गई। रमाजमा महमा ककी असजरत ककी गई सम्पसत महवदमू कमाननमू कले तहत उनककी दतक दमादश्री, रमानश्री बहैसनश्री कनो दले दश्री गई। इसकमा नतश्रीजमा यह हहआ मक श्यमाम प्रतमाप ससवह कमा मककदममा खमाररज हनो गयमा और कमालकमा ससवह कनो फिमायदमा हहआ।
ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम कले आधमार पर समूचश्री ए और सश्री सवपसतययों मम उनकनो सफिलतमा कमा रट मायल कनोरर मम नहहीं ममलश्री। हमालमावमक रमानश्री बहैसनश्री ककी ममृत्यक कले तथ्य पर उच्च न्यमायमालय नले सवजमान सलयमा थमा, ललेमकन यह प्रश्न उनककी सवपसत कमा उतरमासधकमारश्री अब कसौन हनोगमा, अमनणर्तीत रह गयमा थमा।
श्यमाम प्रतमाप ससवह और कमालकमा ससवह दनोनयों नले उच्च न्यमायमालय कले फिहै सलले कले सखलमाफि मप्रवश्री कमाउवससल मम अपश्रील ककी। दनोनयों अपश्रीलयों कनो मप्रवश्री कमाउवससल नले 11 अप्रहैल, 1945 कले फिहै सलले कले तहत आव मशक रूप सले अनकममत दले दश्री थश्री। मप्रवश्री कमाउवससल नले सवपसतययों कले चररत कनो बदलनले मम रमाजमा हहकक म ककी वसश्रीयत कले प्रभमाव कले सवबवध मम उच्च न्यमायमालय कले मनष्कषर कनो पलर मदयमा, सजससले सवपसतययों पर कब्जमा हनो गयमा। समूचश्री ए और सश्री नले अमवभमाज्य रमाज कमा गठन जमारश्री रखमा, जबमक. समूचश्री बश्री और डश्री मम सवपसतययों कनो उतरमासधकमार कले महवदमू कमानमून दमारमा शमाससत, रमाजमा महमा ककी स्व-असजरत सवपसतययों कले रूप मम रखमा जमातमा रहमा। इसनले शमाखमाओव ककी वररष्ठतमा कले मववमाद कनो भश्री यह ममानतले हहए सकलझमा सलयमा मक कमालकमा ससवह पररवमार ककी वररष्ठ शमाखमा कले सबसले वररष्ठ पकरुष सदस्य थले और पमारमारपनलेर रमाज कले उतरमासधकमारश्री हनोनले कले हकदमार थले।
तदनकसमार, यह ममानमा गयमा मक श्यमाम प्रतमाप ससवह (शलेरमाखमान ससवह, उनकले पव कमनष्ठ शमाखमा मम हनोनले कले कमारण रमाज सवपसतययों कले हकदमार नहहीं थले।
रवतर्ती हनोनले कले नमातले) पररवमार ककी
मनष्कषरतत, मप्रवश्री कमाउवससल नले ममानमा मक समूचश्री ए और सश्री मम उमल्लिसखत सवपसत पमारमारपनलेर रमाज कमा गठन करतश्री हहै जनो मक ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम दमारमा शमाससत एक अयनोग्य सवपसत थश्री, सजससले वररष्ठ शमाखमा कले कमालकमा ससवह रमाज सवपसतययों कले हकदमार थले। ललेमकन चमूवमक कमालकमा ससवह नले एक अलग मककदमले कले रूप मम कनोई ठनोस दमावमा नहहीं
मकयमा थमा, इससलए मप्रवश्री कमाउवससल नले श्यमाम प्रतमाप ससवह कले मकदमम कनो खमाररज करनले ककी पकमष्ट करनले कले सलए रट मायल
कनोरर दमारमा अपनमाए गए मत पमाठ्यक्रिम कमा पमालन मकयमा, समाथ हश्री मप्रवश्री कमाउवससल नले उन सपसतययों कनो अपनले कब्जले
मम लले सलयमा। समूचश्री बश्री और डश्री मम उमल्लिसखत सवपसतयमाव रमाजमा महमा ककी स्व- असजरत सवपसतयमाव थहीं और महवदमू कमानन क मनयमयों दमारमा शमाससत थहीं, जनो मक रट मायल कनोरर दमारमा उमचत रूप सले रमानश्री बहैसनश्री कनो हस्तमावतररत ककी गई थहीं।
अफ़सनोस, वह मनणरय यमातमा कमा अवत नहहीं थमा। इससले पहलले, उच्च न्यमायमालय कले फिहै सलले कले तकरत बमाद,
मवक्रिम ससवह नले उच्च न्यमायमालय दमारमा दजर मकए गए उन मनष्कषरव कले आधमार पर ससमवल कनोरर मम 1939 कमा मककदममा नवबर 21 दमायर मकयमा थमा मक सभश्री चमार समूमचययों मम उमल्लिसखत सवपसतयमाव रमाजमा महमा ककी स्व-असजरत सवपसतयमाव थहीं, और इससलए उस पर महवदमू कमानमून कले तहत असधकमार करतले हहए, वह सबसले करश्रीबश्री थले, क्ययोंमक रमानश्री बहैसनश्री ककी ममृत्यक हनो गई थश्री और वह रमाजमा महमा कमा सबसले करश्रीबश्री उतरमासधकमारश्री थले। उन्हयोंनले इस आशय ककी अपनले पक्ष मम घनोषणमा कले
सलए प्रमाथरनमा भश्री ककी। हमालमामाँमक, उन्हयोंनले समूचश्री ई कले रूप मम वमणरत सपसतययों ककी एक और समूचश्री जनोडश्री, सजसमम दनो
भमाग शमाममल थले, सजनमम सले कक छ कनो कसथत तसौर पर रमानश्री बहैसनश्री नले पमारमारपनलेर रमाज सवपसत सले प्रमाप्त आय सले और अन्य रमाजमा हहकक म ककी स्व-असजरत सवपसतययों सले खरश्रीदकर हमाससल मकयमा थमा। रमाजमा महमा, सश्रीधन कले रूप मम उनमम सले कक छ सवपसतययों पर रमानश्री रमाठसौडनश्री कमा दमावमा, जब उस मककदमले मम प्रमतवमादश्री कले रूप मम शमाममल मकयमा गयमा, 22 मदसवबर, 1939 कनो उनककी ममृत्यक कले कमारण सममाप्त हनो गयमा।
चवममू क उनककी ममृत्यक सले कक छ समय पहलले कनोरर ऑफि वमाडरस नले उनककी सवपसत पर कब्जमा कर सलयमा थमा, इससलए कनोरर ऑफि वमाडरस कनो भश्री मककदमम मम आसशत कले रूप मम जनोडमा गयमा थमा। अवततत, मवक्रिम ससवह वमादश्री और मककदमले मम प्रमतवमादश्री श्यमाम प्रतमाप ससवह नले 23 ससतवबर, 1940 कनो एक समझसौतमा मकयमा, सजसकले तहत -श्यमाम प्रतमाप ससवह नले मवक्रिम ससवह कनो रमाजमा महमा कले मनकरतम उतरमासधकमारश्री कले रूप मम ममान्यतमा दश्री और उन्हम उनककी स्व- असजरत सवपसतययों कमा हकदमार बनमायमा। इस आधमार पर वमादश्री ककी सवपसत कनो उनकले बश्रीच मवभमासजत करनले ककी कक छ व्यवस्थमा ककी गई थश्री। इस प्रकमार मककदममा उन दनोनयों कले बश्रीच समझसौतले कले आधमार पर तय मकयमा गयमा। इस प्रकमार श्यमाम प्रतमाप ससवह मककदममा लडनले सले पश्रीछले हर गयले। इस प्रकमार समूचश्री ए, बश्री, सश्री और डश्री मम उमल्लिसखत सवपसतययों और समूचश्री ई कले क्रिम सवख्यमा 5,6 और 7 मम उमल्लिसखत वस्तकओव कले सवबवध मम रट मायल कनोरर दमारमा मनकमालले गए वमास्तमवक प्रमतदवदश्री कमालकमा ससवह थले।
कलकमा ससवह कमा मख्य बचमाव, जहैसमा मक अपलेमक्षत थमा, मप्रवश्री कमाउवससल कले फिहै सलले कले असस्तत्व पर
आधमाररत थमा, जनो तत्कमाल मककदमले कले उदलेश्य कले सलए प्रमाङ्गन्यमाय न्यमामयक रूप मम कमायर कर रहमा थमा। इस बमात पर मवशलेष जनोर मदयमा गयमा थमा मक जहमाव तक समूचश्री ए और सश्री मम उमल्लिसखत सवपसतययों कमा सवबवध हहै, उन्हम गहैर-सवपसत
ममानमा जमातमा थमा, सजसमम अकले लले कमालकमा ससवह कनो ववशमानगत-वशमानव क्रिम कले मनयम कले तहत उतरमासधकमारश्री हनोनमा थमा।
हमालमावमक, उन्हयोंनले शलेष सवपसतययों कनो इस आधमार पर हस्तमावतररत करनले कमा दमावमा मकयमा मक उन्हयोंनले रमाजमा महमा क
समाथ एक सवयक्त महवदमू पररवमार कमा गठन मकयमा थमा, लमकनले यह यमामचकमा अवततत सफिल नहहीं हहई और यह पमायमा गयमा
मक ऐसमा कनोई सवयक्त
महवदमू पररवमार गमठत नहहीं मकयमा गयमा थमा। इस प्रकमार यह पहलमू मबनमा मकसश्री पररणमाम कले दर
हनो
सकतमा हहै। महत्वपमूणर बमात यह हहै मक 16 अक्रमू बर, 1946 कनो वमादश्री मवक्रिम ससवह कले वककील नले रट मायल कनोरर कले समक्ष स्वश्रीकमार मकयमा मक ऐसश्री सवपसतययों मम सले, सजन्हम गहैर-हस्तमावतरणश्रीय ममानमा गयमा थमा, मवक्रिम ससवह कमा उन सवपसतययों पर कनोई असधकमार नहहीं थमा। तदनकसमार, उस सस्थमत पर मववमाद न करतले हहए, कमालकमा ससवह ककी और सले
पलेश वककील नले यह भश्री बयमान मदयमा मक ववशमावलश्री तमासलकमा कले अनकसमार, मवक्रिम ससवह कमालकमा ससवह ककी तकलनमा मम रमाजमा महमा कले मनकर और असधक मनकर थले। इन बयमानयों कले मदलेनजर, मनमवरवमाद सस्थमत यह उत्पन्न हहई मक मवक्रिम ससवह कमा रमाज सवपसतययों पर कनोई असधकमार नहहीं थमा, ललेमकन रमाजमा महमा ककी स्व-असजरत सवपसतययों कले सवबवध मम कमालकमा ससवह पर उनकमा शलेष्ठ और असधममान्य दमावमा थमा। समूचश्री ई भमाग II कले आइरम नवबर 5 सले 7 कनो रट मायल कनोरर नले स्व-असजरत सवपसतययों कमा महस्समा ममानमा थमा। इस प्रकमार कक ल यनोग यह थमा मक समूचश्री बश्री और डश्री और समूचश्री ई भमाग
II कले आइरम 5 सले 7 मम उमल्लिसखत सवपसतययों कले सवबवध मम मवक्रिम ससवह ककी घनोषणमा कले मकदमले कनो आव मशक रूप सले
मडक्रिकी मकयमा गयमा थमा और समूचश्री ए और सश्री मम उमल्लिसखत सवपसतययों कले सवबवध मम भश्री खमाररज कर मदयमा गयमा थमा। समूचश्री ई. मम शलेष वस्तकओव कले सवबवध मम।
अपनले सवबवसधत वककील कले ममाध्यम सले रट मायल कनोरर कले समक्ष मनष्पक्ष रुख अपनमानले कले बमावजमूद मक मकन सवपसतययों मम पमारमारपनलेर सवपसत कले समाथ-समाथ रमाजमा महमा कले समाथ उनकले सवबवधयों ककी मनकरतमा कमा गठन मकयमा। मफिर भश्री मवक्रिम ससवह और कमालकमा ससवह नले प्रथम अपश्रील सवख्यमा 98 और 12 कनो प्रमाथममकतमा दश्री। 1957 मम उच्च न्यमायमालय कले समक्ष वहश्री सवमाल उठले जनो रट मायल कनोरर कले समामनले सवमाल उठले। यह मनयम बनमा मदयमा गयमा मक पमारमारपनलेर रमाज सले सवबवसधत समूचश्री ए और सश्री मम उमल्लिसखत सवपसतययों कले सवबवध मम मप्रवश्री कमाउवससल दमारमा दजर मकए गए मनष्कषर, ज्यलेष्ठमासधकमार और कमालकमा ससवह मम मनमहत हनोनले कले मनयम प्रमाडत् गन्यमाय शमाससत ससदमावतयों कले आधमार पर दनोबमारमा नहहीं खनोलले जमा सकतले।
इसश्री प्रकमार मप्रवश्री कमाउवससल दमारमा समूचश्री बश्री और डश्री मम उमल्लिसखत सवपसतययों (सजनमम बमाद मम रट मायल कनोरर कले
दमारमा समूचश्री ई कले आइरम 5 और 7 कनो जनोडमा गयमा थमा) कले सवबवध मम रमाजमा महमा ककी स्व-असजरत सपसतययों कले सवबवध
मम मदयमा गयमा मनणरय रमानश्री बहैसनश्री स्कमा कले सम्बन्ध मम पवर न्यमाय कले रूप मम कमायर मकयमा। रमानश्री बहैसनश्री ककी ममृत्यक क
बमाद, रमाजमा महमा ककी सवपसत कले उतरमासधकमाररययों ककी स्पष्ट रूप सले खनोज ककी जमानश्री थश्री और जहैसमा मक रट मायल कनोरर कले समक्ष कमासलकमा ससवह कले वककील नले स्वश्रीकमार मकयमा थमा, मवक्रिम ससवह रमाजमा महमा कले करश्रीबश्री ररश्तले मम थले।
हममारले मवचमार मम, आव मशक रूप सले प्रमाडत् गन्यमाय कले आधमार पर और आव मशक रूप सले रट मायल कनोरर कले समक्ष वककील दमारमा दश्री गई ररयमायतयों कले आधमार पर, उच्च न्यमायमालय नले सहश्री मनष्कषर मनकमालमा हहै मक सवबवसधत पक्षयों कनो
अपनश्री जगह पर रहनमा हनोगमा, यह ममानतले हहए मक कमालकमा ससवह कनोई भश्री दमावमा नहहीं कर सकतले ह। उन सवपसतययों पर
दमावमा कर,
जनो रमाजमा महमा कले हमाथयों स्व-असजरत सप
सतयमाव थहीं और इसश्री तरह मवक्रिम ससवह समूचश्री ए और सश्री मम
उमल्लिसखत सवपसतययों पर दमावमा नहहीं कर सकतले थले, जनो मक पमारमारपनलेर सवपसत कमा महस्समा थमा, सजसकले वहैध उतरमासधकमारश्री कमालकमा ससवह थले। ज्यलेष्ठमासधकमार कले मनयम दमारमा वररष्ठ शमाखमा कमालकमा ससवह ककी इस दलश्रील पर मक उन्हयोंनले एक महवदमू अमवभमासजत पररवमार यमा रमाजमा महमा कले समाथ सहदमामयककी कमा गठन मकयमा थमा, हममारले समामनले गवभश्रीरतमा सले मवरनोध नहहीं मकयमा गयमा। इसकले अलमावमा ऐसश्री यमामचकमा कले समथरन मम कनोई आधमार यमा कनोई सबमूत नहहीं थमा। उच्च न्यमायमालय नले अच्छले और पयमारप्त कमारणयों सले महवदमू अमवभमासजत पररवमार कमा सदस्य हनोनले कले समाथ-समाथ रमाजमा महमा कले समाथ सहदमामयकतमा बनमानले ककी उनककी यमामचकमा पर कमालकमा ससवह कले सखलमाफि फिहै सलमा सकनमायमा हहै। चवमूमक वह कई अवशयों
मम उससले दर सहमत हह।
खडमा थमा। हम इस पहलमू कले समाथ-समाथ अन्य वस्तकओव पर उच्च न्यमायमालय दमारमा दजर मनष्कषर सले
उपरनोक्त चचमार कले पररणमामस्वरूप, हमम इस अपश्रील सले कनोई गण कनोई आदलेश मदए मबनमा खमाररज करनले कमा आदलेश मदयमा जमातमा हहै।
नहहीं ममलतश्री हहै और इसले हजर कले सम्बन्ध मम
(मनोहम्मद मनयमाज अहमद अवसमारश्री)
अपर जनपद एवव सत न्यमायमाधश्रीश/मवशलेष न्यमायमाधश्रीश, (पपॉक्सनो एक्र), गनोण्डमा।
% DSUnknown q
1 G
1 g
0.1 0 0 0.1 9 0 cm
0 J 0 j 4 M []0 d
1 i
0 g
313 292 m
313 404 325 453 432 529 c
478 561 504 597 504 645 c
504 736 440 760 391 760 c
286 760 271 681 265 626 c
265 625 l
100 625 l
100 828 253 898 381 898 c
451 898 679 878 679 650 c
679 555 628 499 538 435 c
488 399 467 376 467 292 c
313 292 l
h
308 214 170 -164 re
f
8
0.44 G
1.2 w
1 1 0.4 rg
287 318 m
287 430 299 479 406 555 c
451 587 478 623 478 671 c
478 762 414 786 365 786 c
260 786 245 707 239 652 c
239 651 l
74 651 l
74 854 227 924 355 924 c
425 924 653 904 653 676 c
653 581 602 525 512 461 c
462 425 441 402 441 318 c
287 318 l
h
282 240 170 -164 re B
Q
Digitally signed by Mohammad Neyaz Ahmad Ansari
Date: 2023.10.26 17:03:17 IST
Reason: Document Owner Location: District and Sessions Court